In de vroege zeventiende eeuw bekeerde Jan Janszoon uit Haarlem zich tijdens zijn Noord-Afrikaanse ballingschap tot de Islam. Hij veranderde zijn naam in Moerad Rais en werkte zich op tot admiraal van de Barbarijse piratenstad Salé, in Marokko. Daarmee toonde hij het menselijke vermogen om zich te ontwortelen en zich met een nieuwe cultuur te vereenzelvigen, zó dat hij deze hartstochtelijk verdedigde en er een dominante kracht bleek te kunnen zijn.
Voor Abdelkader Benali is Jan Janszoon niet alleen die op geld beluste piraat, hij staat voor een moderne vorm van burgerschap die zich in de zeventiende eeuw aandient: de ontwortelde grensganger.
Het waren roerige tijden in de zeventiende eeuw toen Jan Janszoon het levenslicht zag. Maar lang daarvoor gebeurde er heel veel in de Noord Afrikaanse kust. Langs die kusten zou hij later veel faam gaan maken als nieuwe bekeerling en als admiraal van de piratenrepubliek Sale in Marokko. De Amazigh Meriniden hadden het voor het zeggen tot 1465 in het huidige Marokko. Daarna kwamen de Amazigh Wattasiden aan de macht. In Andalusië was het anarchie wat er heerste. Het laatste rijk te Granada begon langzaam uit elkaar te vallen (1492). Deze kaapvaarders of piraten gingen zo ver dat ze moslims werden zodat ze onder de sultans konden gaan kapen. Dit essay gaat over Jan Janszoon alias Mourad Rais die vanaf 1623 als bekeerde admiraal bevel voerde over de zeerovers (gevluchte morisco’s) in de republiek Sale. En hij werd tevens de gouverneur van Sale en Oualidia en stichtte samen met de gevluchte morisco’s de beruchte piratenstad Sale. In het essay Reizigers van een nieuwe tijd probeert Abdelkader duidelijk te maken dat identiteit niet alleen door geboorte en afkomst wordt bepaald, maar wellicht meer door omstandigheden en toeval.
De Spanjaarden werden een machtig rijk en veroverden Melilla in 1497. De moren werden verdreven en daarna de morisco’s (de zogenaamde bekeerden). In 1516 werd Algiers ingenomen door de Ottomanen. Vanaf toen heerste daar roodbaard alias ‘Barbarossa’. In 1554 komt de Arabische Saadi dynastie aan de macht in het huidige Marokko. In deze roerige tijden werd Jan Janszoon in 1570 geboren te Haarlem. In deze tijd begon ook de 80-jarige oorlog. Gedurende die oorlog zochten Hollandse fortuinzoekers, piraten en renegaten hun geluk in de Middellandse Zee.
Abdelkader heeft achterin zijn essay een bronnenlijst opgenomen voor mensen die interesse hebben in de geschiedenis van de Rif.
De Riffijnse humor van Taoufik uit Spanje: 'De psychiater en de gek'
Ik zal nogmaals een ‘thajit’ vertellen. Er was eens een arts. Deze arts had al heel lang geleden geen ‘gekken’ meer gezien. Dit was een psychiater. Hij dacht hardop bij zichzelf: ‘Laat ik ze dit maal eens een keer meenemen naar de parkeergarage voor een bijzondere test. Ik zal wat vrachtwagens daar laten staan en dan ga ik eens rustig observeren hoe ze daarop zullen reageren.’ Zo gezegd, zo gedaan! ‘Ik ben benieuwd of er iemand tussen zit die wellicht weer tot zinnen is gekomen.’
Hij kijkt naar de patiënten en schrikt zich rot van wat hij allemaal ziet. De ene gek springt op de vrachtwagen, weer een ander probeert de vrachtwagen kapot te slaan en weer een ander haalt de vracht uit de vrachtwagen en begint deze te vernielen. Opeens ziet hij een van de patiënten rustig onderzoekend naar de vrachtwagen kijken. Hij kijkt aandachtig van boven naar beneden. En dat doet de patiënt een aantal keren achter elkaar. De arts denkt bij zichzelf: ‘Hmmm, het zou toch niet waar zijn dat deze patiënt tot zinnen is gekomen.’
Ik ga er even naartoe. Hij zegt tegen zijn patiënt: “Luister eens, ik zie je rustig kijkend naar de vrachtwagen van boven en naar beneden. Je kijkt ook heel aandachtig naar de wielen. Hoe zit dat precies?’ De ‘gek’ antwoordt: Ja dokter, ik was aan het onderzoeken of het een mannetje of vrouwtje is!’
De podcast is te beluiteren via:
- Soundcloud
- Spotify
- ITunes
- Google Podcasts
