Podcast 29 deel II, Emir Mohamed Ameziane, 14 mei 2023
Abdeslam: Ze waren bezig om een grote veldslag voor te bereiden?
Achour: Waarom zouden ze anders daar allemaal tegelijk zijn? Spanje was inmiddels gestart met een groot militaire campagne. Ze noemden dit ‘Campania de Kert’ ofwel ‘La guerra de Kert’ (De rivier Kert oorlog). Daar bevond zich volgens hen de ‘Spaanse’ grens om Melilla te beschermen. Waarom deze grote campagne dan? Spanje wist goed hoe groot het Riffijnse verzet zou kunnen worden onder leiding van emir Ameziane. Ook de Spaanse inlichtingendiensten waren continu in beweging en hadden zo hun Riffijnse spionnen. Dit was voor hun cruciaal en zou helaas uiteindelijk leidden tot de dood van de emir. Spanje wist heel goed hoe groot het gevaar was dat zou kunnen ontstaan vanuit het verzet en zette stevig in om dit verzet te stoppen. Wanneer werd de emir doodgeschoten? Het moment van sterven was nabij el Fadjr gebed (vroeg in de ochtend). Bij de opkomst van de zon. Spaanse bronnen van dat moment spreken over vele Riffijnse manschappen die de rivier Kert overstaken om in de tegenaanval te gaan. Volgens hun bronnen waren er vijandelijke bewegingen richting Melilla. Zij wilden hoe dan ook Melilla behouden. Deze Riffijnse strijders kwamen vanuit het zuiden en marcheerden richting het noorden. De emir kreeg zelf ook informatie over Spaanse troepenbewegingen die oprukten vanuit Melilla en het dorpje ‘Aith Ensar’. Hoe kwamen de Spanjaarden erachter dat emir Ameziane was vertrokken vanuit Kert naar Zeghanghane? Uiteraard hadden de Spaanse militaire kolonisten hun mensen die hun deze informatie gaven. Beide kampen hadden zo hun eigen spionnen. Volgens Spaanse bronnen had de emir niet de volledige juiste informatie over het exacte tijdstip van vertrek van de Spaanse troepen vanuit Melilla. Emir Ameziane dacht, volgens zijn eigen bronnen, dat de Spaanse troepen rond 10.00 uur in de ochtend zouden aankomen in Zeghanghane. En via de bekende route zouden komen, namelijk via het dorpje Aith Ensar, Atalayoun, Nador en dan Zeghanghane. Er was ook nog een andere route waar ze geen rekening mee hadden gehouden. Deze ging via het gebergte ‘Gourougou’. Er was nog een ander militaire Spaanse groep die deze route nam. Niemand van het verzet hield hier rekening mee.
Said: Ze wisten dit niet?
Achour: Ja, dat klopt inderdaad. Hier wist het verzet niets van. Dit was een militaire groep op paarden met de (Riffijnse) top van het leger. Onder andere was daar de Riffijn Azmani ‘El Farkhani’.
Abdeslam: Azmani, ‘El gato moro’ toch?
Achour: ’Moro gato’ inderdaad. Zo werd hij genoemd. Er was ook een andere Riffijn genaamd Mimoen Mokhtar. Ook hij was een Spaanse vriend, maar waarschijnlijk was dat niet zijn echte naam. Zij hebben hem zo genoemd om de eerste grote Riffijnse strijder van de oorlog van Sidi Ouariach ‘Mimoen Mokhtar Farkhani’ te doen vergeten.
Abdeslam: Was ‘Abdelkader Hach Tieb’ ook aanwezig bij dat groepje militairen?
Achour: Ja, ook hij was aanwezig zeggen sommige bronnen en andere bronnen ontkennen dat weer. Ik ben van mening dat Abdelkader Hach Tieb van de ‘Aith Chichar’ meer de leiding had over het gebied ‘Bouyafer’. Meer ten westen van het gebied van de dorpjes rondom ‘Aith Chichar’. Meer aan die kant van Gourougou. Hij komt daar ook vandaan en heeft meerdere veldslagen ondernomen tegen de Spanjaarden in dat gebied. Hij was zeer aangedaan door de dood van emir Ameziane. Hij was een goede vriend van de emir. Ze hadden een goede band en hij was aan het begin van de oorlog een van zijn commandanten. Onder leiding van Ameziane heeft Abdelkader meerdere veldslagen gevoerd alvorens hij zich overgaf aan de Spanjaarden. Ik had jullie verteld dat Ameziane vertrok van Zeghanghane naar een ander dorpje. Dat dorpje heet ‘Tauriat van Ahmed’ (Heuvel van Ahmed).
Abdeslam: Dit was allemaal op 14 mei? Goed dat je ingaat op deze belangrijke historische dag.
Achour: Klopt, dezelfde dag als vandaag. Ze vertrokken naar dat dorpje. Hun aanwezigheid was een groot risico, want alle leiders van het verzet waren op die plek. Een enorm risico in een gebied waar de Spanjaarden het min of meer voor het zeggen hadden. Ze wisten, volgens hun inlichtingen, dat de Spaanse soldaten de volgende ochtend dit gebied zouden bereiken. Het was een enorm risico dat de top van het Riffijnse verzet ondernam om met 5 of 6 leiders tegelijk op een plek te zijn.
Abdeslam: Het Riffijnse verzet had verkeerde informatie gekregen over het tijdstip en route van de militaire leiding die vroeg in de ochtend op 15 mei zou vertrekken vanuit Melilla naar het verzet. Door de desinformatie werd het verzet verrast en kwamen ze (waarschijnlijk) oog in oog met de Spaanse militairen die onderweg waren naar het strijdtoneel.
Achour: Ze kwamen deze cavalarie soldaten tegen die bestond uit 3 groepen onder leiding van kolonel Navarro. De hoogste militair die aanwezig was en de hoogste leiding had was generaal Damaso Berenguer. Een van deze groepen cavalerie kwam tegenover het verzet te staan. Dit groepje stond onder leiding van twee luitenants. Dit waren’ Jaime Samaniego y Martinez Furon’ en ‘Miguel Nunez de Prado’. Veel mensen vragen zich af wie emir Ameziane nou precies heeft vermoord? Sommigen beweren dat een Riffijn hem zou hebben gedood.
Said: Ja, dat heb ik wel eens gehoord inderdaad.
Abdeslam: Ja, dat heb ik ook wel eens gehoord.
Achour: Deze mensen hebben geen grondig onderzoek hiernaar gedaan. Ze beweren dat diegene hem zou hebben vermoord. Wat heeft emir Ameziane zelf gedaan tijdens deze confrontatie? Ik ga je nu iets vertellen wat je volgens mij nog niet eerder hebt gehoord. Ik ga dat voor het eerst publiekelijk bekend maken. Volgens mij heeft niet eerder een Riffijn hierover gesproken of weet hier iemand van. Ten eerste is de emir niet doodgeschoten door een Riffijn. De emir had een bepaalde oorlogstactiek die we even kort gaan doornemen voor we het vergeten. Zodra de emir en zijn mannen tegenover Riffijnen in Spaanse dienst kwamen te staan deed hij altijd een oproep. Deze tactiek gebruikte ook emir Abdelkrim tijdens de slag van Anwal. Dat lukte toen wel. En vaak lukte deze tactiek ook als emir Ameziane deze toepaste. Helaas op die bewuste 15e mei lukte het niet. Hij riep dan tegen deze Riffijnen: ‘Schamen jullie je niet oh Riffijnen of oh moslims? Jullie pakken de wapens van de ongelovigen om jullie eigen broeders te doden. Laat dat! Kom terug naar het verzet en naar jullie broeders. Ik geef jullie de garantie dat jullie niets overkomt. Jullie zullen allen in genade worden verwelkomd. Tijdens de grote veldslag Anwal lukte dit wel. Niet alleen was dit enorm succesvol, maar we kunnen stellen dat dit de grootste oorzaak was van de overwinning van de Riffijnen op de Spanjaarden. En de ramp voor Spanje die zich voltrok in Anwal.
Said: In Anwal?
Achour: Dit was de oorzaak dat generaal Silvestre totaal in paniek was en er chaos heerste bij het Spaanse kamp. Aan wie moest hij nou zijn orders geven? Aan de Spanjaarden of aan de Riffijnen die niet meer naar hem luisterden maar van kamp wisselden? Ze begonnen mekaar te bevechten. Emir Ameziane kwam dus plotseling tegenover de vijand te staan. Op dat moment was hij onderweg naar het dorp ‘Aith Ghannam’. Vandaar zou hij de rivier Kert oversteken om terug te gaan naar het kamp verderop. Die naam van het dorp is mij nu even ontgaan. Van daaruit zou een nieuwe oproep worden gedaan voor een tegenoffensief. Emir Ameziane voelde zich niet superieur tegenover zijn mannen. Ze vormden met zijn vijven de militaire top. Ook waren er die dag wat beveiligers die hun altijd vergezelden.
Abdeslam: Sorry Achour. Volgens mijn informatie hadden ze die nacht in een moskee overnacht?
Achour: Ja ja. Hij kwam eerst naar zijn geboortedorp ‘Zawjiist’. Vandaar ging hij naar het dorpje ‘Tauriat Ahmed’. Daar hebben ze overnacht en bij dageraad vertrokken ze weer.
Abdeslam: In een moskee toch?
Achour: Natuurlijk. Ze kwamen altijd bij elkaar in een moskee. Van daaruit zouden ze gaan vertrekken naar ‘Aith Ghannam’ en dan verderop zouden ze de rivier Kert gaan oversteken. Tijdens die confrontatie vlogen hun de kogels om de oren. De andere officieren riepen tegen de emir: ‘Kom, laten we weggaan hier. Emir, laten we vluchten van hier vandaan. Dat is onze enige oplossing op dit moment.’ Op dat moment draaide de emir zijn paard om en kwam hij tegenover de vijanden te staan. Een Spaanse bron vertelt ons namelijk dat hij dat deed vanwege twee redenen. De eerste reden was natuurlijk om zichzelf te verdedigen. Hij trok dus ook zijn wapen om terug te schieten, want er werd op hen geschoten. Voordat hij begon te schieten sprak hij eerst de Riffijnse collaborateurs aan. Hij probeerde ze te overtuigen om niet tegen hun eigen broeders te vechten. Volgens die Spaanse bron mislukte dat dus. Nu was hij ook verplicht om ook te gaan schieten. Zoals je weet stond deze groep onder leiding van 2 luitenants. Hij raakte de eerste van hen en die was op slag dood. Dit was Jaime Samaniego y Martinez Furon. Hij werd de volgende dag in Melilla begraven en kreeg de hoogste militaire onderscheiding van de Spaanse overheid. De andere luitenant Miguel Nunez de Prado verwondde hij, maar stierf niet. Deze Miguel zou opnieuw meedoen bij de tweede Rif oorlog tijdens de veldslag ‘Igrueben’. Ook daar wordt hij zwaar verwond. Tenslotte neemt hij deel aan de Spaanse burgeroorlog in de jaren 30. Daar staat hij juist tegenover Franco en zijn Francistas. In 1936 wordt hij door hen gevangengenomen, gemarteld en tenslotte wordt zijn keel doorgesneden volgens de Spaanse bron. Met het overlijden van de emir kwam daarmee ook een einde aan de militaire Spaanse campagne rondom de rivier Kert.
Said: Je bedoelt dus met het overlijden van de Emir?
Achour: Ja, met het overlijden van emir Ameziane. Hierna zou zijn rechterhand Amar Metalsi de leiding overnemen, maar helaas ontstond hierbij geen overeenstemming met de twee andere leiders Bourhayal en Ouchane. Helaas waren de Riffijnen te verdeeld na zijn dood. Er ontstond een machtsvacuüm dat niet werd ingevuld. Het verzet werd zwakker. Spanje kon daardoor het gehele gebied rondom Kert beheersen en er ontstond zo een nieuwe Spaanse grens bij Kert en daardoor kon Melilla beter worden beschermd.
Said: We kunnen zeggen dat het Riffijnse verzet verder werd verdreven naar het westen bij de naburige ‘Aith Said’ stam?
Achour: Juist ja.
Abdeslam: Dank je wel voor de uitzetting van deze feiten rondom die laatste dag van de emir.
Achour: Ik ga jullie nu meer details geven over zijn doodgaan. Hij werd gedood door een Spaanse soldaat met de naam cabo ‘Gonzalo Zanca’. Hij was een vooraanstaande ervaren soldaat.
Said: Hij was zeker geen vrijwilliger.
Achour: Toen ze hem hadden gedood gingen ze hem fouilleren. Hij droeg een Riffijnse mantel (aserham). Hij had een kleine Koran bij hem en een medaille in zijn broekzak. En ook had hij een stempel met zijn naam erop waar je mee kon drukken. Wanneer we het hebben over een stempel dan kun je hiermee zeggen dat hij politieke gezag had en dat ook uitstraalde. Waarom zou hij een stempel bij zich hebben als hij alleen maar een vooraanstaande geloofsdienaar (bijvoorbeeld qadi of een imam) was? Dan heb je toch geen stempel nodig. Hij had dus wel degelijk politieke plannen met de Rif. Ze vonden ook 2 brieven in zijn lederen tas. Een brief was bedoeld voor zijn oude kameraad Abdelkader Hach Tieb waarin hij hem vraagt om zich aan te sluiten bij het verzet. Met de garantie dat hem niets zal overkomen. Hij zou worden vergeven en het verleden zou worden begraven. Beide brieven zijn ondertekend met ‘emir Ameziane, sultan van de Rif’ en zijn te vinden in de Spaanse archieven. We moeten weten dat Abdelkader zich niet zomaar aan de Spanjaarden had overgegeven. Zijn overgave had alles te maken met gebeurtenissen rondom de oorlog van ‘Sidi Ouariach’ en hoe er was omgegaan met de toenmalige leiders van het Riffijnse verzet. Ik heb jullie al verteld dat de leider van dat verzet Mimoun el Mokhtar was, maar ik heb jullie nog niet verteld hoe het daarna met hem is afgelopen. Hij werd gevangengenomen door de makhzan en hij werd toen verscheept naar de internationale stad Tanger aan de Spanjaarden. De Spaanse overheid heeft hem toen ter dood veroordeeld. Hij zou op een openbaar plein worden geëxecuteerd of opgehangen. Dat was het imperialistische machtsdenken van de Europese kolonisten destijds.
Said: Met andere woorden ophangen in het openbaar?
Achour: Ja, bij het bijzijn van de lokale bevolking. Dit was altijd de manier van de Spaanse bezetters.
Said: Zodat de mensen werden afgeschrikt en het niet in hun hoofd gingen halen om zich aan te sluiten bij het verzet.
Achour: Precies dat. Angst aanzaaien bij de lokale mensen. En dat moest publiekelijk gebeuren. Dit was altijd al hun tactiek. Zelfs als je maar iets had gestolen of zo. Op deze manier zouden de mensen zich wel koest houden. Het was een wrede manier van oorlogsvoering, ook psychologisch getint dus. Mimoun el Mokhtar werd uiteindelijk niet ter dood veroordeeld. Hij werd samen met zijn medestrijders meegenomen naar Fes. Vanuit Fes werd hij opnieuw verplaatst naar Marrakech. Hij werd daar in de gevangenis gegooid. Een Spaanse bron vermeldt dat hij daar werd vergiftigd en zodoende kwam te overlijden. Daar werd hij dus alsnog gestraft voor zijn verzet tegen de Spaanse kolonisten. Dit had heel veel impact op de oude strijders die deel hadden genomen aan de oorlog van ‘Sidi Ouariach’. Zoals later dat ook is gebeurd met het verzet onder leiding van emir Khattabi. De een werd overgebracht naar de gevangenis van Asfi en weer een ander kwam terecht in de gevangenis van Essaouira. Dezelfde oude politiek dus. Abdelkader Hach Tieb werd geïsoleerd en kon feitelijk geen kant op. Spanje en de makhzan waren altijd al bevriend. Achter hem was de makhzan en voor hem stonden de Spaanse kolonisten met een groot legermacht. Hij stond letterlijk tussen ‘leeuwen’. Hij koos om zich later over te geven aan de Spanjaarden. Hij zag wel een beginnend verzet van de Riffijnen onder leiding van emir Ameziane, maar hij had geen vertrouwen dat het verzet een overwinning kon behalen tegen de Spanjaarden.
Abdeslam: Hij was toch een van de mensen die deel uitmaakte van het verzet tijdens de oorlog van Sidi Ouariach?
Achour: Jazeker, hij heeft aan al die veldslagen tegen de Spanjaarden meegedaan.
Abdeslam: Maar hij hoorde niet tot de groep die samen met Mimoun el Mokhtar werd gevangen en verbannen naar Tanger?
Achour: Nee, hij behoorde niet tot die groep. Hij deed volop mee in de oorlog van ‘Sidi Ouariach’ van 1893/1894 tegen de Spaanse militairen. Er is een bekende volksanekdote over hem. Er zou een jonge student bij hem zijn geweest. Deze student had weinig eerbied en respect voor de oude Abdelkader aangezien Abdelkader een collaborateur zou zijn geweest van Spanje. Hij gaf de student het volgende antwoord: ‘Ik weet dat jullie mij en mijn volgers zien als verraders en als collaborateurs van Spanje.’ ‘Maar onthoud een ding goed wat ik je nu ga vertellen. Wat willen jullie dan precies?’ ‘Dat de Arabieren (lees de makhzan) het hier voor het zeggen gaat krijgen? We weten heel erg goed hoe zij over ons hebben geregeerd. We weten hoe vernederend dat was.’ Dit is een bewijs dat hij fel gekant was tegen de onderdrukking vanuit de makhzan (sultan zetelde toen in Fes). En zodoende koos hij de zijde van de Spanjaarden. Het was kiezen tussen twee kwaden.
Abdeslam: Maar goed, als we nog even teruggaan na de enorme nederlaag voor de Spaanse kolonisten bij de veldslag van de ‘vallei van de wolf’ in juli 1909 kunnen we stellen dat Spanje haar militaire plannen in de Rif volledig aanpaste aan die bewuste dag op 27 juli 1909. En vooral na de ‘Tragische Week’ in Catalonië. Hierbij gingen de mensen massaal protesteren en werden vele demonstranten geslagen, in de bak gegooid en zelfs vermoord. Gedurende deze chaos in Spanje naar aanleiding van ‘Desastre de Barranco Lobo’ begon Spanje een enorme campagne om de (Oostelijke) Rif te gaan bezetten. Deze campagne begon met 22.000 militairen en werd op het hoogtepunt opgevoerd boven de 40.000 militairen om de regio Kert te bezetten. Er werden in alle Spaanse provincies militairen geworven voor deze eerste Rif-oorlog. Het was komen en gaan van Spaanse militairen en materiaal naar de haven van Melilla. Uiteindelijk bezetten ze ‘Chebdan’ al in 1908, ‘Bou’areg’ vallei en de gehele ‘Guelaya’ regio. Denk hierbij aan de stammen ‘Chebdan’, ‘Aith Bouyahyi’ en ‘Guelaya’. ‘Monte Arruit’ werd in januari 1912 ingenomen.’ Vanzelfsprekend werd het Riffijnse verzet een beetje teruggedrongen. Tevens begon men ook de stamoudsten (Imgharen) om te kopen. Vele Riffijnse families (amigo’s de España) collabeerden met de Spanjaarden en kregen ook een loon van ze. Zelfs de familie Khattabi behoorde tot deze families. Abdelkrim was destijds een jongeman in dienst van de Spaanse autoriteiten in Melilla. Het is niet ondenkbaar dat die grote legermacht een enorme indruk moet hebben gemaakt op de toen 27-jarige ‘Mohamed ben Abdelkrim El Khattabi’. Emir Ameziane was in dat jaar ongeveer 50 jaar oud. Abdelkrim zag met zijn eigen ogen hoe de Spanjaarden het land van de Rif kwamen bezetten vanwege de grondstoffen en zag uiteraard het hevige verzet van emir Ameziane. Zelf was hij in dienst bij het Bureau voor Inheemse Zaken (Oficina Central de Asuntos Indigenas, OCTAI).
Achour: Dat was uiteraard altijd de Spaanse inzet toen zij de Rif binnenkwamen. Het omkopen van de lokale Riffijnse families ten behoeve van hun eigen economische belangen. Ook moeten we niet vergeten dat Spanje hiervoor een wereldmacht was die haar kolonies verloor naar aanleiding van de oorlog tegen Amerika in 1898. Ze wilden zich wreken voor het verlies van hun koloniën in Latijns-Amerika zoals Cuba, Porto Rico en de Filipijnen. Ze wilden de eer en trots van hun leger herwinnen door de Rif te gaan bezetten. Ze kwamen met een agressieve en smerige invasie. Ze werkten onder andere samen met de eerdergenoemde ‘Bouhmara’ voor hun eigen economische belangen en ook kochten ze dus lokale Riffijnse stamoudsten om. Zodra een lokale Riffijn ziek werd namen ze deze mee naar het ziekenhuis in Melilla en behandelden ze hem. Op die manier wonnen ze van sommige Riffijnen ook hun harten. ‘Kijk ons nou’, zeiden ze dan. We bedoelen het echt allemaal goed en we willen het beste voor jullie.
Said: We zijn echt nuttig voor jullie. Jullie hebben ons echt nodig.
Achour: Ze hadden een bekende politieke benadering. Hier hadden ze zelfs een naam voor, namelijk ‘ganar corazones y mentes’ (winnen van harten en zielen). Op die manier zouden ze minder wapens hoeven te gebruiken. Je zou kunnen zeggen dat ze hierin geslaagd zijn. Wij Riffijnen houden vooral van lekker eten. Wij komen vooral bij elkaar als er iets valt te eten of te winnen grapt Achour.
Laten we teruggaan naar de brieven van de emir. Zoals gezegd een brief voor Abdelkader Hach Tieb om zich aan te sluiten bij het verzet. En de ander brief was bestemd voor de stam ‘Aith Waryagher’ om zich aan te sluiten bij de ‘Jihad’ (verzetsoorlog). Dat is waarom ik je eerder zei dat emir Ameziane grootste plannen had om de het land van de Riffijnen te bevrijden. Hier gaat het met name om de bevrijding van Melilla. Dit was een politiek plan. Als zijn plannen gelukt waren dan kon hij een onafhankelijke Rif oprichten. Een ware vrije Rif. Een natiestaat. Een land. Waarom dan? We zien de aanwezigheid van een stempel (politieke gezag en macht), we zien meerdere hoge officieren van het verzet en ook de twee brieven. Dit alles laat ons zien dat de leiding van het verzet onderweg was naar het oprichten van een vrij land. Wat vertelt ons de brief die bedoeld was voor de ‘Aith Waryagher’? Maar liefst 500 soldaten van de ‘Aith Waryagher’ stam namen deel aan de grote veldslag ‘Vallei van de Wolf’ op 27 juli 1909. Daarna keerden ze terug naar het land en gingen ze weer boeren. Rond 1912 was de bijdrage van de ‘Aith Waryagher’ aan het verzet vrijwel nihil. Ze streden niet mee en emir Ameziane was erop gebrand hun hulp in te schakelen. De emir had immers een groot plan voor het tegenoffensief en daarbij had hij zoveel mogelijk hulp nodig van alle mogelijke stammen. Hij had inmiddels vele Riffijnse stammen verenigd tegen de Spaanse indringers. Hij had succesvol de Riffijnse stammen verenigd. De verdeel en heers politiek van de makhzen en ook van Bouhmara om de eenheid van de Riffijnse stammen te vernietigen had hij tenietgedaan. En ook zeker wat ‘Baghdad el Bouchatoui’ (in opdracht van de makhzan) in 1898 had aangericht in de Rif (afslachting van een groot deel van de Bacoya stam nabij Alhoceima). Bouhmara en de makhzan probeerden de stamverhoudingen te saboteren en tegelijkertijd wanorde en chaos te creëren tussen de verschillende stammen. Door al die wreedheden migreerden ook vele Riffijnen naar andere regio’s van het koninkrijk. De emir wist hiervan en hij zette zich volledig in voor het herstel van de eenheid van de Riffijnse stammen.
Said: Eenheid van de stammen en het herstellen van de stam twisten?
Achour: Juist ja. Er is nog een belangrijk feit wat ik nog wil bespreken. Op zijn sterfdag brachten ze hem nam Melilla en daar werd hij doodverklaard. De overlijdensakte werd geschreven door een notaris genaamd Roberto 'Calo' Dit gebeurde allemaal in Melilla. Toen hij werd doodgeschoten in het dorpje ‘Aith Ghannam’ werd er een familielid gebracht om emir Ameziane te identificeren. Hij bevestigde dat het emir Ameziane was. Het familielid werkte samen met de Spanjaarden.
Abdeslam: We hebben uitgebreid met elkaar gesproken en vergaten de tijd. We hebben veel mooie en nieuwe verhalen gehoord over onder andere Bouhmara en enkele mooie anekdotes over sommige lokale stamleiders zoals een Chadli of een Abdelkader Hach Tieb. Er valt nog zoveel meer te vertellen. Zoals we weten heeft het Riffijnse verzet tijdens deze oorlog meer dan 100 veldslagen gevoerd tegen de Spaanse vijand. Hij werd later in het jaar 1909, samen met zijn medestrijders, verjaagd voorbij rivier Kert en ze sloegen hun nieuwe kamp bij het dorpje ‘Amejjaou’ nabij ‘Monte Mauro’ bij de stam ‘Aith Said’. Deze oorlog verdient zeker nog een derde aflevering. Wat vind jij Said?
Said: Ja, daar ben ik het wel mee eens. We kunnen zeker een nieuwe aflevering over emir Ameziane maken. Als Achour ons de namen alsnog kan doorgeven waar hij niet op kon komen. En ook hoe de genoemde namen precies geschreven worden zodat onze luisteraars hier meer over kunnen gaan lezen of googelen.
Achour: Op dit moment kan ik helaas niet op die naam komen. Maar dat komt wel goed. Señor Marin heet hij. Hij komt uit Zeghanghane en was familie van emir Ameziane. Ze noemden hem señor Marin. Hij was een goede vriend van de Spanjaarden en was werkzaam als tolk. Hij zag als eerste het lichaam van de emir. Generaal ‘Jose Marina Vega’ gaf hem de opdracht om het lichaam van de emir te identificeren. Marin bevestigde inderdaad dat het ging om emir Ameziane. De volgende dag op 16 mei schreef de toenmalige krant ‘El Correo Espanol’ een groot artikel over de emir. In dat artikel werd geschreven dat de emir dood was en dat hij een zeer gerespecteerde verzetsleider was. Ze schreven met heel veel bewondering en respect over het leven van de emir. Hij hield zich aan het oorlogsrecht. Zijn handelen na de ramp van de ‘Vallei van de Wolf’ op 27 juli 1909 werd alom geprezen in dit artikel. Alle lijken werden met respect behandeld en teruggegeven aan hun families in Melilla. In het boek van Faris El Massoudi-Ahmed (El Rif, sus elites y el escenario internacional en el primer tercio del siglo XX 1900-1930) staan een aantal korte gedichten (‘izran’) over de held Ameziane. Ik zal een kort stukje met jullie delen over een gedicht uit dit boek. Ik heb het helaas nog niet in mijn bezit.
*‘A sidi Mohamed is dood’!
‘We kunnen helaas zijn graf niet bezoeken!
‘Politie en de kapitein hebben zijn lichaam meegenomen’,
‘Naar de stad (Melilla) om zijn gezicht te fotograferen’,
‘Oh Moh! De zoon van Messaud’
‘Geef ons zijn lichaam terug zodat we bloemen kunnen leggen op zijn graf’
*In Melilla had je immers al vele fotografen. We weten uit historische bronnen dat er vele foto’s bekend zijn van Spaanse kolonisten en van lokale Riffijnen die met hen daar samenwerkten.
Achour weet niet precies wie ‘Messaud’ is. Wellicht de roepnaam van zijn vader. Dat blijft een vraag. Dit is een stukje uit dat boek. Ik hoop dat ik dat boek kan aanschaffen zodat we het gehele gedicht over emir Ameziane kunnen doorvertellen.
Said: Even iets anders. We horen van sommige mensen dat de huidige foto niet de echte foto zou zijn van emir Ameziane?
Achour: Dat is de foto die de Spaanse autoriteiten gebruiken als ze het hebben over Ameziane. Zij hebben deze foto in het openbaar gebracht.
Said: Dat is de enige foto die er van hem is?
Achour: Dit is de foto die we op dit moment kennen. Of er wat anders is…
Abdeslam: Ik had precies dezelfde vraag Said? Ik zat erover na te denken, omdat Faisal Ghaleb tijdens een bijeenkomst een paar jaar terug het over dit onderwerp heeft gehad tijdens zijn lezing over emir Ameziane. We discussieerden toen over dit onderwerp. Het eerste boek dat uitkwam over emir Ameziane dateert uit 1975. De schrijver vroeg een van de familieleden of ze nog een foto hebben van emir Ameziane. Klaarblijkelijk gaven ze hem ook deze bestaande foto die de Spanjaarden hadden verspreid. En zodoende werd ook deze foto gebruikt.
Achour: Er is waarschijnlijk een andere foto van hem toen ze hem teruggaven aan zijn familie in Zeghangane. De Spanjaarden gebruikten destijds vele foto’s. Het kan echt niet zo zijn dat er van hem geen bestaande foto is. Er zijn vele foto’s met onder andere de toen nog veel jongere Abdelkrim El Khattabi en vele anderen.
Abdeslam: Hoe komt het dan dat ze niet de echte foto van hem naar buiten hebben gebracht? Is dat een bewust politiek spel? Kunnen we de echte foto van hem wellicht in de (Spaanse) archieven vinden?
Achour: Je kunt alles terugvinden in de archieven. Je kunt er bijna alles vinden. Er moet wel inspanning worden geleverd en we moeten onderzoek gaan doen. Er moet onderzoek gedaan worden. De Riffijnse studenten moeten onderzoek gaan doen. Archieven zijn echt wel beschikbaar. Maar helaas wordt er heel weinig onderzoek gedaan door de Riffijnen. Heel erg weinig. Ze onderzoeken niet hun eigen geschiedenis. De Riffijnse geschiedenis is gevoelig. Onderzoek hiernaar kan vervelende consequenties voor een persoon hebben. Het is alsof je in aanraking komt met een ‘wesp’. Het is een wespennest.
Said: Als je daadwerkelijk onderzoek doet en feiten openbaar maakt kun je problemen ondervinden?
Achour: Juist ja. Je moet in de lijn zitten van…, met de golf van de makhzan (landelijke autoriteit).
Said: De golf van Rabat… (In de lijn van de nationale overheid te Rabat)
Abdeslam: Juist ja. Eenieder die juiste feiten weergeeft over de geschiedenis van de Rif betreedt een gespannen veld. Het is erg explosief. Het beangstigt.
Achour, Juist ja. Het is explosief.
Abdeslam: Het is algemeen bekend dat zij niet de juiste geschiedenis onderwijzen over de Rif.
Achour: Juist, zij zullen jou nooit jouw eigen geschiedenis gaan onderwijzen. Dat nooit! Die moet je zelf gaan onderzoeken.
Abdeslam: We proberen daarom met deze podcast onze geschiedenis te onderzoeken en door te geven. We willen graag de mist wegnemen die er nog steeds hangt om onze geschiedenis zodat stap voor stap de werkelijke feiten op tafel komen. We zijn je erg dankbaar Achour. Je hebt ons veel verteld over het leven van emir Ameziane. Vooral de gebeurtenissen op de dag dat hij stierf. Ik wist vele details niet. Je hebt ons meegenomen naar die bewuste dag. Zoals Said eerder aangaf zou het fijn zijn als je ons de juiste spelling van voornamelijk de (Spaanse) namen kunt doorgeven zodat we ze op onze website kunnen zetten.
Achour: Misschien is het mooi om te eindigen met de volgende (dramatische) anekdote. Na de overwinning van de Riffijnen op 27 juli 1909 was er erg veel aan de hand in Spanje. We hebben al verteld over de ‘Tragische Week’, maar er gebeurde nog veel meer. Na deze slachting van de Spanjaarden begonnen vele Spanjaarden te vluchten uit het vasteland. Ze verlieten hun land en migreerden naar allerlei delen van de wereld. Maar voornamelijk naar het nieuwe land Amerika en ook naar onder andere Brazilië in Zuid-Amerika. Ze migreerden voorgoed en kwamen niet meer terug. Hun bezittingen en hun familie achterlatend. Ze kozen voor migratie in plaats van te worden gestuurd naar de Rif met een grote kans om daar te sterven. Ze wisten dat het daar verschrikkelijk was als soldaat zijnde. Dit was het voor nu.
Abdeslam: Juist ja. Het was natuurlijk een ramp voor de Spanjaarden vandaar de naam ‘El desastre de Barranco de Lobo’. Zoals jij vertelde heerste er chaos op het vasteland en in Madrid. De premier Maura werd direct hierna afgezet.
Achour: Maura sprak over een zogenaamde democratie. Hij sprak over een fantasie in plaats van de realiteit. Hij sprak over democratie, maar tegelijkertijd stuurde hij tanks naar de straten van Catalonië. De strijd van Ameziane en het verzet ontmaskerde het zogenaamde democratische proces van de Spaanse regering. De mensen zagen dat er geen sprake was van een Spaanse democratie, maar juist er een van dictatuur. Het Riffijnse verzet ontmaskerde dat juist deze regering de Spaanse samenleving in gevaar bracht door haar invallen in de Rif. Maar ook dat de vakbonden geen vrijheden meer hadden en dat vrijheden en rechten van burgers werden ingeperkt. De Spaanse regering was er een van pure dictatuur. Het ombrengen van protesterende burgers door tanks tijdens de Tragische Week was het dieptepunt van die dictatuur. De demonstranten waren vooral vrouwen. Hoe haal je het in je hoofd om tanks te sturen naar vrouwen die meer rechten eisten? In Barcelona (Catalonië) had je een grote groep demonstranten. Het waren niet alleen protesten aangejaagd door de vakbonden. Er was ook een groep Catalanen die onafhankelijkheid eiste. Vooral deze groep bracht een grote massa op de been. Zij eisten veel meer rechten. Deze eisen kon de Spaanse regering nooit inwilligen. Met name deze eis van deze Republikeinse groep maakte de regering woest. Daarom besloot de regering keihard in te grijpen met als gevolg honderden doden en gewonden.
Abdeslam: Dit alles is gebeurd na het verlies van de Spanjaarden tijdens ‘Barranco de Lobo waar generaal Pintos om het leven kwam.
Achour: De gebeurtenissen in de Rif in die tijd waren aanleiding voor de wanorde en chaos op het vasteland in Spanje. Wat in Spanje gebeurde was een grote triomf voor de Riffijnen, maar helaas was in de Rif zelf niet veel van die overwinning te zien. Integendeel. Daar gebeurde het tegenovergestelde. Als we goed gaan onderzoeken hoeveel mensen zich aansloten bij de Spanjaarden ten opzichte van de mensen in het verzet komen we helaas bedrogen uit. Het is een schande. Dat aantal is veel hoger dan het aantal dat zich aansloot bij het verzet. Later in onze geschiedenis voltrok zich nog een ramp voor de Riffijnen. In de Spaanse burgeroorlog vochten ze aan de kant van dictator generaal Franco. Het is gewoon een ramp.
Abdeslam: Ze sloten zich aan bij ‘hadj’ Franco.
Achour: ‘Ze maakten hem baas van Spanje en kwamen daarna terug naar de Rif om op de cactusvijg te zitten’. Er wordt cynisch gelachen. Helaas, maar wel waar.
Abdeslam: Dit was het dan. We hopen op nog een volgende aflevering. Nogmaals veel dank Achour. We hebben inmiddels bijna 2 uur gesproken. We sluiten het langzaam af. Said, heb jij nog iets te vragen?
Said: Nee, dit was het wel. We gaan ons best doen om dit zo goed mogelijk te vertalen. Nogmaals dank voor jouw verhaal over emir Ameziane.
Achour: Geen dank.
Abdeslam: Dank aan alle luisteraars. En we hopen dat jullie zullen blijven luisteren naar de podcast. We zullen podcasts blijven maken over onze Amazigh geschiedenis. We hopen dat door jullie de podcast nog groter wordt. We willen de echte feiten naar boven halen over onze geschiedenis, zodat onze kinderen en kleinkinderen de juiste kennis over hun geschiedenis krijgen. Nogmaals dank voor jullie inbreng en moeite. Dank Said en dank aan Achour. En tot een volgende keer.
Said: Ook jij dank Abdeslam voor jouw moeite en voor je inspanningen voor deze podcast.
Abdeslam. Ik doe het graag. Opnieuw een oproep aan onze luisteraars. Mochten onze luisteraars een mooi verhaal met ons willen delen of iemand kennen die veel kennis heeft over een bepaald onderwerp dan staat onze deur altijd wagenwijd open. Jullie zijn allen welkom om dat met ons te delen. Het kan bijvoorbeeld een schrijver of iemand die veel weet over een onderwerp. Ze kunnen ons altijd benaderen voor een boeiend verhaal over onze geschiedenis. Ook zijn we per email bereikbaar. Ons emailadres is twizaproducties@gmail.com. Nogmaals dank en tot ziens! Doe de hartelijke groeten aan de Rif!
We sluiten af met een kort gedichtje (izri) over emir Ameziane:
‘A chriff Mohamed Ameziane, amjahad oehhari. Ghak ie7hzan oenzar 3ammayyan war yoetthi’
‘A chriff Mohamed Ameziane, de ware vrije strijder. De wolken treurden, er viel na jouw dood twee jaar geen regen.’
Wordt vervolgd in deel III.
U kunt de podcast beluisteren via de diverse podcast kanalen:
Soundcloud
Spotify
Google Podcasts
ITunes
